Een overheid met foute vrienden – over het falen van het Nederlandse NOiV-beleid

Tjonge, jonge.. ik ben echt wel wat gewend, want jarenlang ambtenaar geweest, maar ik heb toch zelden zo’n slap lulverhaal gezien als dit van Sander Rispens, voorzitter van de Kerngroep Open gemeenten.

Sander geeft in  het verhaal argumenten en die zou ik graag samenvatten, maar sorry, ‘kan er echt geen soep van koken, dus daarom hier maar een quote:

De wereld rondom open source en open standaarden (OSOSS) is in beweging. In een vorige bijdrage schreef ik al dat het onderwerp ‘open source’ steeds meer een bedrijfsafweging wordt. Dan gaat het niet meer over open vs. gesloten, maar over de keuze voor een concreet product. De keuze voor open source ‘producten’ wordt voor overheden dagelijks onderwerp van afweging. Deze beweging is op dit moment niet zozeer ingegeven door het actieplan NOiV, maar meer door de economisch moeilijke tijden waar we doorheen moeten. En ja, daarin spelen de kostenoverwegingen – terecht of niet- een prominente rol. Gelukkig worden meestal alle kosten meegenomen in de afweging, niet alleen de aanschaf zelf. De functionaliteiten van de producten zelf zijn vooral veel meer in beeld gekomen, zodat je duidelijke keuzes kunt maken. Programmabureau NOiV heeft hier een duidelijke rol in gespeeld.

De marktpartijen rondom open source hebben zich ook geprofessionaliseerd. Afhankelijk van het segment kun je zo nu en dan al stellen dat er een gelijk speelveld is. Het is nu aan alle leveranciers de opdracht om de business modellen van closed source en open source goed op elkaar aan te laten sluiten. Beide modellen zullen blijven, de periode van alleen elkaar bevechten moet voorbij zijn.                   (Licentie Creative Commons)

Waar gaat het mis?

Het gaat al mis bij de veronderstelling dat er open source producten zijn en gesloten source producten. Dat onderscheid deugt niet. Er is software die voor iedereen vrijelijk beschikbaar en inzichtelijk  is (vrije- of open source) en er is software die bedrijfsgeheim is (gesloten source). Als Microsoft zou besluiten de code van Windows onder een open source licentie beschikbaar te stellen, dan zou Windows voldoen aan de criteria van open source.

De overheid doet alsof zij gesloten of open software producten koopt, maar de overheid hoeft alleen maar te eisen dat de software, waarvoor zij ondersteuning wenst, onder een open source licentie beschikbaar is. De overheid stelt zich op als een afhankelijke muts, in plaats van als “de betaler, die bepaalt”.

En dat is jammer, want overheden en alle door hen betaalde en gesubsideeerde diensten zijn wereldwijd de grootste klanten van gesloten softwarebedrijven, denk aan onderwijs, politie,  cultuur, zorg- en welzijnsinstellingen en niet te vergeten de overheid zelf. Alleen al in Nederland gaat dat om honderdduizenden betalingen voor steeds weer hetzelfde product, zoals bijv. MS. Windows of MS Office. Het zijn dus vooral de overheden die deze sector in stand houden en vrijwel al dat geld verdwijnt naar de VS.

Maar goed.. het gaat niet om geld; het gaat in de eerste plaats vooral om het belang van vrije software.

Als de politie software gebruikt, dan moet zij kunnen weten wat deze software precies doet op hun systemen, datzelfde geldt voor defensie, veiligheidsdiensten, ziekenhuizen en andere instellingen waar veiligheid en privacy belangrijk is.

Op school leren kinderen tegenwoordig vooral werken met Microsoft producten; ze leren tekstverwerken, maar dat alleen binnen de context van Microsoft. Niet de vaardigheden staan centraal, maar het product. Kinderen wordt onthouden om te zien hoe het product wat ze elke dag gebruiken in elkaar zit. Je kunt kinderen meenemen naar een kaasboerderij en dan zien ze hoe kaas wordt gemaakt. Bij Microsoft slaan ze deur dicht als kinderen willen weten hoe de software die ze elke dag gebruiken in elkaar zit, zodat ze snappen hoe een computer werkt.

Vrije software is van en voor mensen. Het wordt wereldwijd in samenwerking ontwikkeld en je kunt er niet aan voorbij, dat open source uiteindelijk gesloten source software onder de voet zal lopen. “The wisdom of the crowd”  is nu eenmaal groter dan die van welk bedrijf dan ook.

Vrije software heeft dus een belangrijke rol in een zichzelf respecterende democratische, sociale en lerende rechtsstaat.  Nu zou ik heel graag eens een positief argument willen horen van de overheid om gesloten source software te verkiezen boven open source, maar aangezien die er niet zijn, komt men altijd aanzetten met negatieve argumenten, zoals:

Gebrek aan functionaliteit? Kan zijn, maar dan kun je aan leveranciers nog steeds de eis stellen dat de software binnen bepaalde tijd en open source en functioneel moet zijn of je slaat als gemeenten de handen ineen om de functionaliteit zelf te (laten) ontwikkelen.

Aansprakelijkheid? Is Microsoft ooit met succes aansprakelijk gesteld voor fouten in de software, die bijvoorbeeld Ministeries, gemeenten, scholen voor bepaalde tijd lam hebben gelegd? Ik denk het niet.. Microsoft sluit dat soort zaken allemaal uit in de overeenkomsten. Ook bij open source kun je niemand aansprakelijk stellen, maar dan ben je in ieder geval zelf ook deel van en verantwoordelijk voor het probleem.

Afhankelijkheid van applicaties? Ja, veel applicaties werken alleen op Windows software, maar dat is dus een kwestie van je opstellen als inkoper/betaler en eisen dat de software binnen bepaalde tijd op vrije systemen, zoals Gnu/Linux werkt.

Conversie? Ja, er zal ongetwijfeld eens iets mis gaan, maar het meeste gaat prima en de rest is te herstellen. Dat probleem lost zich op als je open standaarden gebruikt en dat doet open source software.

Verder nog iets??

Het Parlement heeft al jaren gelden geëist dat de overheid over moet naar open source software, maar er komt niks van terecht en zelfs die eis wordt onder druk van de uitvoerders steeds meer afgezwakt.  Dat ligt niet aan open source; dat ligt aan de uitvoerders binnen de overheid, die verzuimen om die eis neer te leggen bij bedrijven. Vergeet niet dat de uitvoerders bij de overheid  in nauw contact staan met de lobbyisten van de gesloten source software bedrijven. Ze worden geregeld uitgenodigd voor “interessante”bijeenkomsten, feestjes en zo meer en daar wordt hun verteld dat open source toch echt nog niet volwassen is of een van de andere hierboven genoemde argumenten.. Anderzijds worden grote bedrijven uitgenodigd om deel te nemen aan werkgroepen e.d. die zich bezig houden met het vormen van nieuw beleid en dat is waarom we dezelfde negatieve argumenten steeds weer tegenkomen en de positieve argumenten onder tafel worden geveegd. Hierdoor begrijpt de samenleving voor een groot deel ook niet wat het belang is van vrije- en open source software en staat men bij wijze van spreken nog niet met hooivorken op het Binnenhof.

Het falen van het Nederlandse open standaarden- en open source beleid is dus wat mij betreft niet voor een groot deel te danken aan de vrije en open source wereld zelf.” , zoals Jan Stedehouder stelt, in een als prikkelende inleiding bedoelde aanzet  tot het open source debat op Software Freedom Day. Dat debat kon niet doorgaan, maar op het Internet gaat het debat gelukkig altijd door en met deze blogpost, sluit ik mij graag aan in de discussie, na en met onderschrijving van de  reactie van Arjen Kamphuis

Graag zou ik dan ook de discussie verder voeren over deze stelling:

Het falen van het Nederlandse open standaarden- en open source beleid ligt voor een groot deel aan de overheid zelf en dat gaat ten koste van de samenleving!

22 september 2010     Politiek, Vrije en open source software     Trackback-URL     reageer

6 reakties

  1. 1 Jeroen Baten:

    Helemaal mee eens. Een goed politiek streven sterft langzaam een stille dood door hakken-in-het-zand en oogkleppen-politiek. Het is geen kwestie meer van niet-kunnen, het is een kwestie geworden van niet-willen. En daar helpt niks tegen behalve maatschappelijk verzet.

  2. 1 Peter Bex:

    Ik denk dat ook een belangrijk onderdeel van het probleem is dat er van “bovenaf” gezegd kan worden dat een bepaald beleid gevoerd wordt, maar dat de mensen die dit beleid moeten uitvoeren het daar misschien helemaal niet mee eens zijn.

    Als jij als systeembeheerder al twintig jaar voor de gemeente werkt met Windows en alle fijne details daarvan weet, dan ga jij echt niet nu ineens Windows laten vallen en aan dat “rare Linux” beginnen. Hoezo, omscholen/bijstuderen? Over vijf jaar ga je met pensioen, en je kunt een oude hond geen nieuwe truukjes leren.

    Uiteraard is dit belachelijk en onacceptabel, maar ik vermoed dat dit in de praktijk wel zo werkt. Het zou goed zijn voor het beleid als iemand met een grote bezem door het overheidsapparaat heen zou gaan en al die mensen die niet aan de open source willen keihard zou ontslaan. Maar dat is natuurlijk ook zo asociaal als wat. (en als je dit formaliseert in een wet of iets dergelijks dan vindt men vast ook manieren om daar omheen te werken)

  3. 1 Een overheid met foute vrienden – deel 2 – The Gallo Report | Kletskous:

    […] de software industrie, is de overheid ook erg dik met de entertainmentindustrie.  Dat bleek gisteren weer eens toen het […]

  4. 1 Peter Staal:

    @Peter Bex:
    ook wel de “vierde macht” genoemd:
    https://secure.wikimedia.org/wikipedia/nl/wiki/Schaduwmacht
    http://arjanhooiveld.web-log.nl/arjanhooiveld/2006/06/de_macht_van_de.html
    http://www.inoverheid.nl/artikel/artikelen/1111666/de-vierde-macht.html

  5. 1 Bob Leers:

    @Peter Bex:
    Ik deel deze mening.

    Komt nog eens bij, dat vanuit oudsher vaak een gross aan kleine en grote applicaties actief opereren in de overheid (gemeenten etc.).
    Sommige van deze worden niet meer actief onderhouden. Vraag of er voor deze equivaleten in omloop zijn – en of een migratie moet en haalbaar is. Daarnaast ondersteunen bijna alle applicaties enkel het Microsoft Platform; met uitzondering van bijv. Databases zoals evil-bigbucks Oracle, welke vaak al op een Linux of commerciele HP-UX staan.

    Je kunt je dus voorstellen wat een migratie van (alle) applicaties naar een (FL)OSS architectuur zoal te weeg kan brengen, naast de consequenties welke _@Peter Bex_ had aangehaald:
    – One hell of a job… crisis 😉
    – Outage/downtime van cruciale bedrijfsprocessen (winkel moet open blijven).. Daar is het hele land de dupe van.
    – Houtjes-touwtjes geknoop van aanbieden gemigreerde en niet gemigreerde applicaties…

    Zo eenvoudig ligt het helaas niet.. was het maar zo.
    Standpunten en aanhangers blijven natuurlijk staan: dat een (FL)OSS ideaal zeker beter is voor iedereen !

  6. 1 Een overheid met foute vrienden – deel 3 – EU bedreigt vrije software | Kletskous:

    […] weer net als hier en hier een voorbeeld van een overheid met foute vrienden! Zo langzamerhand krijg ik toch wel een wat vieze […]

  7. RSS RSS feed voor reakties op dit bericht.

Plaats een reaktie

Reaktie

Jij

 


Lees meer:

«
»


© Kletskous
Creative Commons License
Op dit werk is een Creative Commons Licentie van toepassing.
(Op foto''s en andere non-tekstbestanden zit copyright van de respectievelijke eigenaars)